'Wat van die twee is zonder kwaad?' De tragiek van het recht in Aischylos’ Oresteia ('Which of Those Two Is Without Evils?' The Tragic Sense of Law in Aeschylus' Oresteia)

Abstract

Dutch Abstract: Veel studies op het snijvlak van recht en literatuur berusten op de veronderstelling dat literatuur ons moreel oordeelsvermogen scherpt. De literatuur zou onze empathische vermogens versterken en ons een werkzame therapie aanreiken tegen het tekort van een al te eenzijdig systeemdenken zoals dat in de rechtswetenschap vaak wordt gehanteerd. Dit opstel beproeft een andere benadering van ‘recht en literatuur’. Het verzet zich tegen de gedachte dat literatuur oplossingen biedt of beter oordelende mensen van ons maakt. Het beroept zich niet op literatuur als bron van wijze levenslessen, maar vraagt juist aandacht voor de onoplosbare paradoxen en pijnlijke dilemma’s waarmee literaire teksten ons vaak confronteren. Aischylos’ Oresteia, bijvoorbeeld, toont ons de vestiging van een politieke en juridische orde als enige uitweg uit een chaotische ‘oorlog van allen tegen allen’. Maar van een triomf van de rede over de woeste natuur – een belangrijke mijlpaal op weg naar de moderne democratische rechtsstaat – is geen enkele sprake. Het recht schept een civiele orde en verheft ons daarmee uit de chaos van de natuur; de onontkoombare prijs die we daarvoor betalen bestaat uit de tekortkomingen van een systeem dat zich ook tegen ons kan keren. Het drama van Aischylos herinnert ons aan die tekortkomingen en maakt de schreeuw van het individu dat erdoor vermorzeld wordt voor ons verstaanbaar, zonder enig uitzicht te bieden op een therapie die de gebrokenheid van het recht zou kunnen helen.

English Abstract: Many studies at the intersection of law and literature are based on the assumption that literature sharpens our moral judgment. Literature would extend our experience, making us reflect and feel about what might otherwise be too distant for feeling. Enhancing our empathetic abilities and drawing attention to the intricacies of the particular, it would provide us with an effective therapy against modern law’s pathological tendency to simplify situations to more or less objective standards. This essay takes a different approach to 'law and literature'. It opposes the idea that literature may offer proper treatment or any other solution for the difficult dilemmas and impossible choices that law and life confront us with. It does not refer to literature as a source of moral wisdom and harmonious healing, but rather as a cause of deep confusion and empuzzlement. Aeschylus' Oresteia - one of law and literature's most classical texts - is a case in point. Challenging still dominant understandings of that play as a ‘grand parable of progress’, this paper argues that such progressivist readings do not do justice to the tragic ambiguity that pervades the drama. Surely, Aeschylus’ Oresteia shows the establishment of a political and legal order as the only way out of a gruesome 'war of all against all'. However, the drama does not depict the establishment of a harmonious order, but leaves us with a new hierarchization of values that comes at a heavy price – with strife between opposing forces and values inevitably remaining to be its central organizing principle. The Oresteia thus confronts us with law's inescapable shortcomings, without any prospect of a proper therapy.

Note: Downloadable document is in Dutch.

Keywords: Law and Literature, Greek Tragedy, Martha Nussbaum, Oresteia, Philoctetes, Tragic Ambiguity