Emrat e përbërë (Compound Nouns)

Abstract

Albania Abstract: 
Fjalë të përbëra janë të gjitha ato fjalë të bashkuara nga dy ose më shumë tema në një fjalë të vetme, ku në formimet e tyre gjejmë emra, mbiemra, folje e ndajfolje, por nuk mungojnë edhe rastet e tyre (fjalë të përbëra) me temë numërorësh dhe përemrash. Fjalët e përbëra të shqipes janë të ndryshme dhe të pasqyruar relativisht vonë në gramatikat e gjuhës shqipe. Ato kanë filluar nga mesi i shekullit XIX duke kaluar përmes dy rrymave: Në rrymën e parë hynë autorët e huaj, si Hahni, Dozoni, Weigandi e ndonjë tjetër, të cilët e mohojnë plotësisht ekzistimin e kompozitave të mirëfillta të shqipes. Mirëpo, nga ana tjetër (rryma e dytë), dashamirësit e gjuhës shqipe, të cilët u mbështetën në gjuhën popullore të shqipes, dhanë një pasqyrim objektiv të fjalëve të përbëra. Si themelvënës të një tradite të tillë janë gramatikanët: K. Kristoforidhi, A. Kostallari, K.Cipo, S. Frashëri, N. Frashëri e ndonjë tjetër. Fjalët (disa nga ata) që konsiderohen kompozita në gjuhën shqipe janë p.sh. zemërluan, zemërgur, ujmirë , juglindje, bashkëpunim, marrëdhënie zemërgur, belhollë, buzëqesh, keqkuptoj, fjalëshumë hekurudhë (heku + udhë), kryeqytet, shtëpi - muze etj.
Në gjuhë angleze, kompozitat emërore ndërtohen nga dy apo shumë fjalë motivuese (kuptimplote), të cilat japin një fjalë të re. Një mendim të ngjashëm është dhënë nga studeuisi J. Kabashi p.sh. Compound nouns consist of at least to free morphems: classroom, blackboard, armchar, homework, newspaper, nobelman, breakdown, looking-glass, father-in-law etc.

English Abstract: 
The compound words are all the words that are compound from two or more words and both of them creative the new words with the new meaning. The compound words in Albanian are creative late in our grammar. They’ve beginning at the XIX century and are study in two ways: The first way is studied by the forage studies for example: Hahni, Dozoni, Weigandi etc. All of them said their negative opinions for Albanian compound, because they said do not exist the compound noun. In fact the compound nouns are studied by the Albanian authors for example K. Kristoforidhi, A. Kostallari, K.Cipo, S. Frashëri, N. Frashëri. They have augmented the compound by the basic of language, from the dialects and from their origin e.g. zemërluan, zemërgur, ujmirë, juglindje...

Note: Downloadable document is in Albanian.

Keywords: Compound words: classroom, blackboard, armchair, homework , newspaper, nobleman, breakdown, looking-glass, father-in-law; zemërluan, zemërgur, ujmirë, juglindje, bashkëpunim, marrëdhënie zemërgur, belhollë, buzëqesh, keqkuptoj, fjalëshumë hekurudhë (heku udhë), kryeqytet, shtëpi-muze